Φρένο στην υπεραλίευση των ελληνικών θαλασσών η οποία καταγράφεται τα τελευταία 25 χρόνια βάζει η καραντίνα λόγω του κορονοϊού. Αν και η ανάκαμψη των αποθεμάτων θα καταγραφεί πρακτικά στις ψαριές του 2021, του 2022 και του 2023, εντούτοις, υπάρχουν οι πρώτες επιστημονικές ενδείξεις που δείχνουν ότι η περίοδος της πανδημίας ωφέλησε τον ελληνικό βυθό και τα θαλάσσια αλιεύματα.
Όπως εξήγησε στο ethnos.gr ο αναπληρωτής καθηγητής του τμήματος Βιολογίας του ΑΠΘ Θανάσης Τσίκληρας ο οποίος και «τρέχει» μεταξύ άλλων το πρόγραμμα «Εκτίμηση Αποθεμάτων (CMSY)» μαζί την ερευνητική του ομάδα (Δρ Ντόνα Δημαρχοπούλου και Νίκη Παρδαλού) αλλά και Ευρωπαίους εταίρους, η αλιευτική πίεση έχει περιοριστεί πάρα πολύ το τελευταίο τρίμηνο. «Μπορεί να έχει μειωθεί 60-70% αυτούς τους τρεις μήνες και σε κάποιες περιοχές το ποσοστό αυτό μπορεί να αγγίζει ακόμη και το 100%. Σήμερα το ποσοστό που αλιεύεται κυμαίνεται μόλις στο 10% αυτών που θα ψαρεύονταν.
Αυτό σημαίνει ότι εκεί που θα ψάρευε όλος ο ελληνικός αλιευτικός στόλος για τρεις μήνες προκειμένου να καλύψει τη ζήτηση στην αγορά αυτό δεν έγινε. Άρα τα αποθέματα έχουν μια ευκαιρία να επανακάμψουν σε ένα σημείο που δεν μπορούμε να το πούμε αριθμητικά αλλά σίγουρα η κατάσταση θα είναι βελτιωμένη σε σχέση με τις υπόλοιπες χρονιές. Και πιστεύουμε ότι αυτό θα ωφελήσει πάρα πολύ τα αποθέματα σε παγκόσμιο επίπεδο» είπε στο ethnos.gr ο κ. Τσίκληρας και πρόσθεσε:
«Η καραντίνα ίσχυσε για όλους. Οπότε δεν μπορούμε να πούμε ότι ένα τουρκικό καΐκι ψάρευε στο Αιγαίο. Η μείωση της αλιευτικής δραστηριότητας ήταν καθολική. Αυτό σημαίνει ότι θα ανανεωθεί σε μεγάλο βαθμό η βιομάζα των ψαριών στη θάλασσα».
Η περίοδος της καραντίνας συνέπεσε και με την περίοδο αναπαραγωγής πολλών ειδών ψαριών βοηθώντας ακόμη περισσότερο στην ανάκαμψη του θαλάσσιου πληθυσμού. Οι περιορισμοί εξαιτίας της πανδημίας μείωσαν και τη ζήτηση στην κατανάλωση των ψαριών σε παγκόσμιο επίπεδο ενώ έπεσε δραματικά και ο τουρισμός στην Ελλάδα.
«Τέτοια εποχή η χώρα μας θα φιλοξενούσε ένα εκατ. τουρίστες αρκετοί από τους οποίους θα απολάμβαναν ψαρομεζέδες σε μια από τις ελληνικές ταβέρνες. Η απουσία τους βοήθησε στην αύξηση των αλιεύματων όπως και το γεγονός ότι τα εστιατόρια ήταν κλειστά καθ’ όλη τη διάρκεια της Σαρακοστής όπου συνήθως τρώμε ψάρι. Αλλά και ο περιορισμός των, μετακινήσεων μείωσε κα τις αγορές ψαριών από τους καταναλωτές στις ψαραγορές » είπε ο κ. Τσίκληρας.
Δρ Ντόνα Δημαρχοπούλου και Νίκη Παρδαλού/ Ψάρια στον ελληνικό βυθό όπως τα κατέγραψε η ομάδα του ΑΠΘ
Το 1995 καταγράφηκε η τελευταία αύξηση στους ελληνικούς βυθούς
Η φετινή απρόσμενη αύξηση των αλιευμάτων παρατηρείται μετά από 25 χρόνια ακριβώς. Η τελευταία χρονιά που είχε καλή αλιευτική απόδοση η Ελλάδα ήταν το 1995, όταν είχε εκσυγχρονιστεί ο ελληνικός στόλος προκειμένου να εναρμονιστεί με τις ευρωπαϊκές προδιαγραφές. Μέχρι τότε η χώρα κάθε χρόνο έβγαζε περισσότερα ψάρια σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά. Μετά το 1995 συνεχίστηκε ξανά η ανοδική τάση αλίευσης χρόνο με το χρόνο. Αλλά και διεθνώς παρατηρώντας τις χρονοσειρές από το 1900 δύο ακόμη φορές καταγράφηκε κατακόρυφη πτώση των ψαριών και αύξηση των βιομάζων, στον Α΄ και Β΄ παγκόσμιο πόλεμο.
Σύμφωνα με τον κ. Τσίκληρα οι ψαράδες πιστεύουν ότι όσο περισσότερο ψαρεύουν τόσο περισσότερο κερδίζουν, ενώ στην πραγματικότητα αυτή η σχέση είναι γραμμική μέχρι ένα σημείο. Από κει και πέρα ψαρεύεις και βγάζεις λιγότερο. «Αλλά επειδή βγάζεις λιγότερο, ψαρεύεις περισσότερο. Και αυτό επαναλαμβάνεται. Το 1995 ήταν και η χρονιά που ξεπέρασαν αυτό το όριο πέρα από το οποίο όσο περισσότερο ψαρεύεις, τόσο λιγότερο βγάζεις. Και αυτό έχει κέρδος για τους ίδιους τους ψαράδες» πρόσθεσε.
Δρ Ντόνα Δημαρχοπούλου και Νίκη Παρδαλού/ Η ερευνητική ομάδα του ΑΠΘ επί τω έργω
Υπεραλιεύεται πάνω από το 80% των ψαριών. Limit up o γαύρος-Limit down ο μπακαλιάρος
Πάνω από το 80% των ψαριών στις ελληνικές θάλασσες υπεραλιεύται και το νούμερο μπορεί να φτάνει μέχρι το 90-95% συνολικά στη Μεσόγειο για τα εμπορικά είδη. Την ίδια ώρα η βιομάζα στη θάλασσα είναι πολύ μικρότερη από αυτή που ήταν την δεκαετία του 90. «Δεν κινδυνεύει το είδος αυτό κάθε αυτό του ψαριού πέρα από κάποιους μεγάλους καρχαρίες». Ο μπακαλιάρος παραμένει ένα από τα πιο γνωστά εμπορικά είδη που γνωρίζουμε και βρίσκεται σε χειρότερη κατάσταση χωρίς να κινδυνεύει να εξαφανιστεί σαν είδος. Αυτός ο μπακαλιάρος μπορεί να φτάσει το ένα μέτρο σε μήκος, και βάσει της νομοθεσίας επιτρέπεται να ψαρεύεται από τα 20 εκατοστά και πάνω. «Αυτός, όμως που τρώμε, το μπακαλιαράκι στις ταβέρνες είναι βία-βία 15-17 εκατοστά, το οποίο σημαίνει ότι και παράνομο είναι και κακό κάνει στο απόθεμα αυτό κάθε αυτό». Σε καλύτερη κατάσταση από ότι δείχνουν τα τελευταία νούμερα είναι οι γαρίδες και οι γάμπαρες. Από το 2016 ανακάμπτει σταθερά και ο γαύρος και, πιθανώς, και η σαρδέλα.
Δρ Ντόνα Δημαρχοπούλου και Νίκη Παρδαλού
Θρακικό πέλαγος και Θερμαϊκός κρατούν τα σκήπτρα
Αν και η θαλάσσια ζωή δεν σφύζει σε κανένα πέλαγος της χώρας έτσι «όπως γνώριζαν τις θάλασσες οι άνθρωποι που σήμερα είναι 80 χρονών» εντούτοις το Βόρειο Αιγαίο με το Θρακικό πέλαγος και τον Θερμαϊκό παραμένουν το μεγαλύτερο αλιευτικό πεδίο της χώρας. «Είναι οι περιοχές οι οποίες βγαίνουν τα περισσότερα ψάρια. Κυρίως αυτό οφείλεται γιατί εδώ βγαίνει το 80% της παραγωγής του γαύρου και της σαρδέλας, τα οποία είναι και τα είδη που ψαρεύονται περισσότερο στην Ελλάδα» εξήγησε ο κ. Τσίκληρας.
Σύμφωνα με τον καθηγητή του ΑΠΘ αυτό έχει να κάνει τόσο με την υφαλοκρηπίδα που είναι πολύ εκτεταμένη στο Θρακικό πέλαγος, όσο και με τα νερά των ποταμών που ενισχύουν πάρα πολύ την παραγωγικότητα του οικοσυστήματος. Σημαντικό ρόλο παίζει και το νερό της Μαύρης Θάλασσας το οποίο είναι πιο ψυχρό και δημιουργεί και ένα φραγμό για τα είδη που έρχονται από τη διώρυγα του Σουέζ και έχουν πλημμυρίσει την νότια Ελλάδα. «Αυτό δε σημαίνει όμως ότι και εκεί το οικοσύστημα είναι σε καλή κατάσταση. Κάθε άλλο. Κάθε πέρσι και καλύτερα είναι».
Δρ Ντόνα Δημαρχοπούλου και Νίκη Παρδαλού/ Η ερευνητική ομάδα του ΑΠΘ
Ελληνικές παθογένειες: «Βάζουμε το κεφάλι μας στην άμμο»
Αν και η εικόνα του ελληνικού βυθού βρίσκεται στο ίδιο επίπεδο με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, εντούτοις η Δυτική Μεσόγειος έχει συνειδητοποιήσει το πρόβλημα νωρίτερα, παίρνοντας κάποια μέτρα. «Εδώ εμείς βάζουμε το κεφάλι μας στην άμμο. Η ελληνική Πολιτεία κινείται σε άλλη κατεύθυνση διαχρονικά και γίνονται απανωτά λάθη» είπε ο καθηγητής του ΑΠΘ και πρόσθεσε: «Το λάθος είναι ότι δεν θέλουν να στεναχωρήσουν τους ψαράδες με αποτέλεσμα να υπάρχουν κάποιες αλιευτικές συντεχνίες που παίρνουν ουσιαστικά τις αποφάσεις».
Ζητούμενο αποτελεί μεταξύ άλλων η συχνή καταστρατήγηση των ευρωπαϊκών οδηγιών. Ενδεικτικό είναι αν και το αλιευτικό εργαλείο, η βιντζότρατα, έχει απαγορευτεί σε πανευρωπαϊκό επίπεδο από το 2006, η Ελλάδα, είτε με το πρόσχημα ότι εκκρεμεί η επιστημονική έρευνα πάνω στο εργαλείο, είτε ότι λείπουν επαρκή στοιχεία τα οποία και θα πρέπει να συγκεντρωθούν κατάφερνε να παίρνει παρατάσεις μέχρι και το 2010. «Όλοι, όμως, ενώ ξέρουν ότι αυτό το εργαλείο, καλώς, καταργήθηκε, εμείς βρίσκουμε παραθυράκια και το επαναφέρουμε από το 2012».
Την ίδια ώρα αν και οι επιστήμονες συνιστούν να μειωθεί η αλιευτική δραστηριότητα κατά 15 μέρες το χρόνο το υπουργείο αποφασίζει να μειώσει την αλιευτική δραστηριότητα την περίοδο των… Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς.
«Ποιός όμως ψαρεύει εκείνη την περίοδο;» αναρωτιέται ο κ. Τσίκληρας.
Από την άλλη ενώ μέχρι το 2014 οι ερασιτέχνες ψαράδες ήταν υποχρεωμένοι να κόβουν ένα παράβολο στο δημόσιο και να βγάζουν άδεια για να ψαρεύουν αυτό καταργήθηκε σε μία νύχτα το 2014 και έκτοτε δεν επανήλθε ποτέ. «Ο καθένας σήμερα μπορεί να πάρει ένα καλάμι και να ψαρέψει οπουδήποτε στην Ελλάδα χωρίς κανένα έλεγχο». Ελλιπής ήταν και οι έλεγχοι του λιμεναρχείου τη δεκαετία 2010-2020. «Δεν υπάρχει ψαράς που να μην έχει ψαρέψει παράνομα. Και οι έλεγχοι του λιμεναρχείου ήταν σχεδόν ανύπαρκτοι για πρακτικούς λόγους καθώς δεν υπήρχαν ούτε χρήματα για πετρέλαιο» συμπλήρωσε.
Δρ Ντόνα Δημαρχοπούλου και Νίκη Παρδαλού
1.000 τροπικά είδη εμφανίστηκαν στις ελληνικές θάλασσες το 2019
Τουλάχιστον 1.000 είδη ξενικών οργανισμών εκ των οποίων τα 100 είναι ψάρια εμφανίστηκαν πέρσι στις ελληνικές θάλασσες σύμφωνα με τα επιστημονικά δεδομένα του 2019. Το φαινόμενο αυτό οφείλεται στο άνοιγμα της διώρυγας του Σουέζ. Η τεχνητή δίοδος που συνδέει δυο θάλασσες οι οποίες δεν συναντήθηκαν ποτέ, ο Ινδικός ωκεανός και η Ερυθρά θάλασσα με την Μεσόγειο αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για την εμφάνιση των νέων ειδών στις ελληνικές θάλασσες σύμφωνα με τον κ. Τσίκληρα. Σε συνδυασμό και με την αύξηση της θερμοκρασία δημιουργούνται ευνοϊκές συνθήκες για αυτά τα είδη στη Μεσόγειο πλέον.
Εκτός από το πρόγραμμα εκτίμησης αποθεμάτων CMSY (χρηματοδότηση Oceana) ο κ. Τσικλήρας «τρέχει» μια σειρά από προγράμματα όπως είναι το ΟDYSSEA (ωκεανογραφική πλατφόρμα, χρηματοδότηση Η2020), το FishFish (Αλόννησος, υποβρύχιο drone, χρηματοδότηση Thalassa Foundation), το 4Αlien (ξενικά είδη, χρηματοδότηση: ΕΠΑΛ), και το InCa (αλληλεπίδραση αλιείας με θαλάσσια θηλαστικά, χρηματοδότηση Mava Foundation).