Το άρθρο κάνει λόγο για «μακεδονική» γλώσσα και εθνότητα
Έντονη δυσαρέσκεια έχει προκαλέσει δημοσίευμα του BBC το οποίο κάνει λόγο «μακεδονική μειονότητα» στην Ελλάδα.
Το άρθρο έχει κεντρικό τίτλο «Η αόρατη μειονότητα της Ελλάδας, οι Μακεδόνες Σλάβοι» και μεταξύ άλλων αναφέρει ότι με την επικύρωση συμφωνίας για την «Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονία», η Ελλάδα αναγνώρισε σιωπηρά την ύπαρξη «μακεδονικής γλώσσας και εθνότητας». Κι όμως, αρνήθηκε την ύπαρξη της «μακεδονικής μειονότητας» για δεκαετίες.
Στο πλαίσιο του ρεπορτάζ συνομίλησε με τον 92χρονο κ. Φωκά, που «η μητρική του γλώσσα είναι “μακεδονική”, μια σλαβική γλώσσα που σχετίζεται με τη βουλγαρική και μιλάει εδώ και αιώνες σε αυτό το τμήμα των Βαλκανίων». Ο κ. Φωκάς αυτοπροσδιορίζεται ως «Μακεδόνας» και Έλληνας
Αναλυτικά το ρεπορτάζ του το BBC αναφέρει:
«Επικυρώνοντας την συμφωνία με την νεοσυσταθείσα «Βόρεια Μακεδονία» η Ελλάδα έχει ρητά αναγνωρίσει την ύπαρξη «Μακεδονικής» γλώσσας και εθνότητας.
Και ακόμη αρνείται την ύπαρξη της δικιάς της «Μακεδονικής» μειονότητας για δεκαετίες λέει η Μαρία Margaronis. Θα αλλάξει τώρα κάτι;
O κύριος Φωκάς ετών 92, ένας συνταξιούχος δικηγόρος μιλά ελληνικά αλλά με ένα ιδίωμα, η μητρική του γλώσσα είναι τα Μακεδονικά, μια σλαβική γλώσσα που σχετίζεται με τα Βουλγαρικά και την μιλούσαν στα Βαλκάνια για δεκαετίες.
Μας ξεναγεί στο μοντέρνο σπίτι του γιου του στην βόρεια Ελλάδα και μας εξιστορεί μια ιστορία που πονάει, την ιστορία της μη αναγνωρισμένης σλαβικής μειονότητας της Ελλάδας.
Ο κύριος Φωκάς μας διευκρινίζει εξαρχής ότι είναι και τα δύο: εθνικά «Μακεδόνας» και Ελληνας πατριώτης. Εχει καλό λόγο να υπογραμμίζει την αφοσίωση του, για περίπου έναν αιώνα, οι «Μακεδόνες» στην Ελλάδα ήταν αντικείμενα υποψίας καθώς η παρουσία τους δεν γινόταν αποδεκτή από κανέναν.
Οι περισσότεροι ήταν απρόθυμοι να μιλούν σε ξένους για την ταυτότητα τους. Για τους εαυτούς τους και τους άλλους, είναι γνωστοί απλά ως «ντόπιοι», που μιλούν μια γλώσσα που ονομάζεται «τοπική» (dopya).
Απουσιάζουν εντελώς από τα εγχειρίδια της σχολικής ιστορίας, δεν έχουν εμφανιστεί στις απογραφές από το 1951 (αναφέρθηκαν απλώς ως κάποιοι που μιλούν «σλαβικά») και δεν αναφέρονται καθόλου στο κοινό. Οι περισσότεροι Έλληνες δεν γνωρίζουν καν ότι υπάρχουν.
Αυτή η διαγραφή ήταν ένας από τους λόγους για την μακρόχρονη διαμάχη της Ελλάδας με την πρώην γιουγκοσλαβική δημοκρατία, που τώρα επίσημα ονομάζεται Δημοκρατία της «Βόρειας Μακεδονίας».
Η διαμάχη επιλύθηκε τελικά τον περασμένο μήνα με ψηφοφορία στο ελληνικό κοινοβούλιο επικυρώνοντας (με πλειοψηφία μόλις επτά ατόμων), μια συμφωνία που έγινε τον περασμένο Ιούνιο από τους δύο πρωθυπουργούς των χωρών.
Όταν ο πρωθυπουργός, ο Αλέξης Τσίπρας, αναφέρθηκε κατά τη διάρκεια της κοινοβουλευτικής συζήτησης στην ύπαρξη «Σλαβομακεδόνων» στην Ελλάδα – την εποχή του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου – έσπασε ένα μακροχρόνιο ταμπού.
Η χρήση του ονόματος «Μακεδονία» από το γειτονικό κράτος, αναγνωρίζει σιωπηρά ότι οι «Μακεδόνες» είναι αυτοί οι ίδιοι και ανοίγει την πόρτα σε δύσκολες ερωτήσεις σχετικά με την ιστορία της μακεδονικής «μειονότητας» της Ελλάδας.
Όταν γεννήθηκε ο κ. Φωκάς, η βόρεια ελληνική περιοχή της Μακεδονίας είχε μόλις προσαρτηθεί πρόσφατα από το ελληνικό κράτος.
Μέχρι το 1913 ήταν μέρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με την Ελλάδα, τη Βουλγαρία και τη Σερβία να «φλερτάρουν» με όσους κατοίκους μιλούσαν Σλαβικά, ως μέσο για την διεκδίκηση της επικράτειας.
Ως αντίδραση σε αυτές τις δυνάμεις που συγκρούονταν μεταξύ τους, στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα προέκυψε μια ξεχωριστή ταυτότητα αυτή των «Σλαβομακεδόνων» .
Όπως έλεγε ο θείος του κ. Φωκά, η οικογένεια δεν ήταν «ούτε Σέρβοι, ούτε Έλληνες ούτε Βούλγαροι, αλλά Ορθόδοξοι «Μακεδόνες».
Τελικά, οι Σλάβοι «Μακεδόνες» βρέθηκαν χωρισμένοι μεταξύ αυτών των τριών νέων κρατών. Στην Ελλάδα, ορισμένοι εκδιώχθηκαν, όσοι παρέμειναν αφομοιώθηκαν με την βία.
Όλα τα χωριά και οι πόλεις με μη ελληνικά ονόματα έλαβαν νέα, τα οποία επέλεξε μια επιτροπή μελετητών στα τέλη της δεκαετίας του 1920, αν και σχεδόν έναν αιώνα μετά μερικοί «ντόπιοι» εξακολουθούν να χρησιμοποιούν τα παλιά.
Το 1936, όταν ο κ. Φωκάς ήταν εννέα ετών, ο Έλληνας δικτάτορας Ιωάννης Μεταξάς (ένας θαυμαστής του Μουσολίνι) απαγόρευσε τη «μακεδονική» γλώσσα και ανάγκασε τους «Μακεδόνες» να αλλάξουν τα ονόματά τους σε ελληνικά.
Ο κ. Φωκάς θυμάται αστυνομικούς να παρακολουθούν όσους θρηνούσαν σε κηδείες και να στήνουν αυτί στα παράθυρα για να πιάσουν κάποιον που μιλάει ή τραγουδάει στην «απαγορευμένη γλώσσα». Υπήρχαν αγωγές, απειλές και ξυλοδαρμούς.
Οι γυναίκες – οι οποίες συχνά δεν μιλούσαν ελληνικά – θα κάλυπταν το στόμα τους με τις μαντίλες τους για να μιμηθούν την ομιλία τους, η μητέρα του κ. Φωκά συνελήφθη και της επιβλήθηκε πρόστιμο 250 δραχμών, ένα μεγάλο ποσό τότε.
«Οι Σλάβοι υπέφεραν πολλά από τους Έλληνες κάτω από τον Μεταξά», λέει. «Είκοσι άνθρωποι από αυτό το χωριό, οι αρχηγοί των μεγάλων οικογενειών, εξορίστηκαν στο νησί της Χίου, ο πεθερός μου ήταν ένας από αυτούς». Βασανίστηκαν, αναγκάστηκαν να πίνουν ρητινέλαιο, ένα ισχυρό καθαρτικό.
Όταν η Γερμανία, η Ιταλία και η Βουλγαρία εισέβαλαν στην Ελλάδα το 1941, μερικοί που Σλάβοι υποδέχτηκαν τους Βούλγαρους ως πιθανούς απελευθερωτές από το καταπιεστικό καθεστώς του Μεταξά.
Αλλά πολλοί σύντομα εντάχθηκαν στην αντίσταση, υπό την ηγεσία του Κομμουνιστικού Κόμματος (το οποίο τότε υποστήριζε τη μακεδονική μειονότητα) και συνέχισαν να αγωνίζονται με τους κομμουνιστές στον εμφύλιο πόλεμο που ακολούθησε την κατοχή του Άξονα.
(Η Βουλγαρία προσάρτησε το ανατολικό τμήμα της ελληνικής Μακεδονίας από το 1941 έως το 1944, διαπράττοντας πολλές φρικαλεότητες, πολλοί Έλληνες αποδίδουν εσφαλμένα αυτά στους «Μακεδόνες», τους οποίους αναγνωρίζουν ως Βούλγαροι).
Όταν οι κομμουνιστές τελικά ηττήθηκαν, ακολούθησαν σοβαρά αντίποινα για όποιον συνδεόταν με την αντίσταση ή την αριστερά.
«Οι «Μακεδόνες» πλήρωσαν περισσότερο από οποιονδήποτε για τον εμφύλιο πόλεμο», λέει ο κ. Φωκάς.
«Οκτώ άτομα δικάστηκαν και εκτελέστηκαν από αυτό το χωριό, οκτώ από το επόμενο χωριό, 23 από το ένα απέναντι, σκοτώθηκαν ένας παππούς και ο εγγονός του, μόλις 18 χρονών».
Ο κ. Φωκάς στη συνέχεια φοίτησε στη Θεσσαλονίκη – αλλά και ο ίδιος συνελήφθη και πέρασε τρία χρόνια στη Μακρόνησο, όχι για κάτι που έκανε, αλλά επειδή η μητέρα του βοήθησε τον γαμπρό του να αποδράσει από τον φεγγίτη ένα καφενείο όπου κρατούνταν.
Οι περισσότεροι από τους κρατούμενους στη Μακρόνησο ήταν Έλληνες αριστεριστές και πιέστηκαν να υπογράψουν δηλώσεις μετάνοιας για το υποτιθέμενο κομμουνιστικό τους παρελθόν.
Εκείνοι που αρνήθηκαν αναγκάστηκαν να συρθούν κάτω από συρματόπλεγμα ή χτυπημένοι με παχιά μπαμπού. «Τα πράγματα έγιναν φρικτά», λέει ο κ. Φωκάς.
«Αλλά δεν πρέπει να μιλάμε γι ‘αυτούς, είναι μια προσβολή του ελληνικού πολιτισμού, βλάπτει το καλό όνομα της Ελλάδας».
Δεκάδες χιλιάδες μαχητές με το Δημοκρατικό Στρατό, περίπου οι μισοί από αυτούς μιλούσαν σλαβικά, εξορίστηκαν στις χώρες του ανατολικού μπλοκ κατά τη διάρκεια και μετά τον εμφύλιο πόλεμο.
Περίπου 20.000 παιδιά μεταφέρθηκαν πέρα από τα σύνορα από τους κομμουνιστές, είτε για την προστασία τους είτε ως εφεδρικά στρατεύματα για μια μελλοντική αντεπίθεση.
Πολλοί Σλάβοι πολίτες επίσης πήγαν βόρεια για ασφάλεια. Ολόκληρα χωριά έμειναν κενά, όπως ο παλιός οικισμός της Κρυσταλλοπηγής (Smrdes στα «Μακεδονικά») κοντά στα αλβανικά σύνορα, όπου μόνο η επιβλητική εκκλησία του Αγίου Γεωργίου μαρτυρεί έναν πληθυσμό που κάποτε αριθμούσε περισσότερες από 1.500 ψυχές.
Το 1982, 30 χρόνια μετά το τέλος της σύγκρουσης, η σοσιαλιστική κυβέρνηση της Ελλάδας εξέδωσε διάταγμα που επέτρεπε την επιστροφή των προσφύγων από τον εμφύλιο πόλεμο, αλλά μόνο εκείνοι που ήταν «ελληνικής καταγωγής».
Οι «Μακεδόνες» από την Ελλάδα παρέμειναν εξόριστοι από τη χώρα τους, τα χωριά τους και τη γη τους, οι οικογένειες που χωρίστηκαν από τον πόλεμο δεν επανασυνδέθηκαν ποτέ.
Ο πατέρας και ο γαμπρός του κ. Φωκά πέθαναν και στα Σκόπια. Όμως, επισημαίνει, η απόφαση αυτή αναγνώρισε σιωπηρά ότι υπήρχαν «Μακεδόνες» (σσ μειονότητα) στην Ελλάδα, παρόλο που το κράτος δεν αναγνώρισε ποτέ επίσημα την ύπαρξή τους:
«Αυτοί οι πρόσφυγες πολέμου άφησαν πίσω τους τα παιδιά, τα εγγόνια, τους πατέρες και τις μητέρες. «
Είναι αδύνατο να υπολογιστεί με ακρίβεια ο αριθμός των Σλάβων ή των απογόνων των «Μακεδόνων» στην Ελλάδα.
Ο ιστορικός Leonidas Embiricos εκτιμά ότι περισσότεροι από 100.000 εξακολουθούν να ζουν στην ελληνική περιφέρεια της Μακεδονίας, αν και μόνο 10.000 έως 20.000 θα αναγνωριστούν ανοιχτά ως μέλη μιας μειονότητας – και πολλοί άλλοι είναι υπερήφανοι Ελληνες εθνικιστές.
Η «Μακεδονική» γλώσσα δεν έχει επίσημα απαγορευτεί στην Ελλάδα εδώ και δεκαετίες, αλλά ο φόβος εξακολουθεί να παραμένει.
Ένας μεσήλικας άνδρας που συνάντησα σε ένα χωριό κοντά στη λίμνη Πρέσπα, όπου η συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και «Βόρειας Μακεδονίας» υπογράφηκε τον περασμένο Ιούνιο, εξήγησε ότι ο φόβος αυτός περνάει μέσα από τις γενιές.
«Οι γονείς μου δεν μιλούσαν τη γλώσσα στο σπίτι, σε περίπτωση που την έπαιρνα και την μιλούσα δημόσια, για να με προστατέψουν, δεν θυμάμαι, γιατί φοβούμαστε πια», είπε.
Αργά η γλώσσα πέθαινε. Χρόνια καταστολής, την έσπρωξαν σε «εσωτερικούς» χώρους. η αφομοίωση την τελείωσε.
Και όμως μιλώντας ή τραγουδώντας στα «Μακεδονικά» μπορεί ακόμα να είναι αιτία παρενόχλησης. Ο γιος του κ. Φωκά είναι μουσικός. παίζει το «Μακεδονικό» φλάουτο καθώς μας κοιτάζει ο δικός του μικρός γιος.
Αυτός και μια ομάδα φίλων συνήθιζαν να φιλοξενούν ένα διεθνές φεστιβάλ μουσικής στην πλατεία του χωριού, με συγκροτήματα από τη Βραζιλία, το Μεξικό και τη Ρωσία.
«Αφού έπαιζαν τα συγκροτήματα αυτά, κάναμε πάρτι και παίζαμε «Μακεδονικά» τραγούδια», λέει. «Κανένα από αυτά δεν ήταν εθνικιστικά ή αυτονομιστικά – δεν θα το αφήναμε ποτέ αυτό.
Αλλά το 2008, όπως περιμέναμε να φτάσουν οι ξένοι μουσικοί, η τοπική αρχή μας απαγόρευσε ξαφνικά την διοργάνωση του φεστιβάλ στην πλατεία…»
news