Αναγκαία, αλλά και δύσκολη είναι η αναβάθμιση της ανατολικής περιφερειακής οδού Θεσσαλονίκης, που «διαχειρίζεται» τους μεγαλύτερους κυκλοφοριακούς φόρτους από όλη την υπόλοιπη οδό. Το τμήμα από τον κόμβο του νοσοκομείου Παπαγεωργίου (Κ5) μέχρι και τον κόμβο του νοσοκομείου «Άγιος Παύλος» είναι σύμφωνα με το voria, εντός των σχεδιασμών αναβάθμισης και ριζικής αλλαγής, χωρίς όμως προς το παρόν να είναι στις πρώτες προτεραιότητες των αρμοδίων σε σχέση με τα υπόλοιπα έργα στην εσωτερική περιφερειακή της Θεσσαλονίκης.
Άλλωστε, το ανατολικό κομμάτι της περιφερειακής οδού είναι «προνομιούχο» σε σχέση με το δυτικό, αφού ήταν το πρώτο (και μέχρι του χρόνου το καλοκαίρι το μόνο), που οι κόμβοι του έγιναν ανισόπεδοι και αποκαταστάθηκε η κυκλοφορία των οχημάτων χωρίς φανάρια.
Παρόλα αυτά (για πολλούς λόγους μεταξύ των οποίων και οι «κουτσουρεμένοι» κόμβοι) η ανατολική περιφερειακή οδός αδυνατεί πλέον να εξυπηρετήσει τους κυκλοφοριακούς φόρτους που δέχεται καθημερινά. Στο νοσοκομείο Παπαγεωργίου, στον κόμβο των Μετεώρων, Επταπυργίου, αλλά και στους κόμβους Τούμπας και Τριανδρίας, Κωνσταντινουπολίτικων, Πυλαίας-Πανοράματος, Θεσσαλονίκης-Μουδανιών (Κ12) και Αγίου Παύλου τα μποτιλιαρίσματα των οχημάτων είναι συχνά, ενώ και σε μια σειρά από τμήματα του δρόμου, με κυρίαρχο το τούνελ των Κωνσταντινουπολίτικων τα τροχαία ατυχήματα είναι στην ημερήσια διάταξη.
Η ανάγκη να βρεθεί μια λύση ώστε να αποκτήσει μεγαλύτερη ικανότητα διαχείρισης της κυκλοφορίας η ανατολική πλευρά της περιφερειακής οδού, όπου συγκεντρώνονται και πολύ σημαντικές χρήσεις, έχει αναγνωριστεί εδώ και τουλάχιστον μια δεκαετία, ενώ ο τελευταίος σχεδιασμός λύσης έγινε το μακρινό πια 2011, όταν και άρχισε ουσιαστική συζήτηση και χωρίστηκε η οδός ουσιαστικά σε τρία τμήματα, με τις παρεμβάσεις που απαιτούνται να είναι πλέον πολύ δαπανηρές.
Τα τρία τμήματα για την αναβάθμιση της ανατολικής περιφερειακής οδού είναι:
1.Από Κ5 (νοσοκομείο Παπαγεωργίου) μέχρι Κ10 (Κωνσταντινουπολίτικα).
2.Από Κ10 μέχρι Κ12 (κόμβος αεροδρομίου ή εθνικής οδού Θεσσαλονίκης-Μουδανιών).
3.Από Κ12 μέχρι Αεροδρόμιο «Μακεδονία».
Προτού αναφερθούμε στο σχεδιασμό που υπάρχει ανά τμήμα, πρέπει να επισημανθεί ότι για πρώτη φορά ύστερα από 15 και πλέον χρόνια συνεργεία της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας πραγματοποιούν τακτικές συντηρήσεις και έκτακτες επεμβάσεις αποκατάστασης προβλημάτων στο ανατολικό κομμάτι της ανατολικής περιφερειακής οδού της Θεσσαλονίκης. Είναι μια πολύ σημαντική παράμετρος, δεδομένου ότι ένας τόσο σημαντικός δρόμος, με τόσα πολλά οχήματα καθημερινά και με κυκλοφορία βαρέων οχημάτων είχε φτάσει να είναι επικίνδυνος εξαιτίας της ανυπαρξίας συντήρησης. Πλέον οι συνθήκες έχουν βελτιωθεί, ενώ η εργολαβία συντήρησης της οδού θα παραμείνει ανοιχτή για τα επόμενα χρόνια, καθώς έχουν διασφαλιστεί τα απαιτούμενα κονδύλια. Δεν γίνεται το ίδιο και στη δυτική περιφερειακή, καθώς εκεί ακόμη εκτελούνται (και θα ολοκληρωθούν το ερχόμενο καλοκαίρι) τα έργα της αναβάθμισης και των ανισόπεδων κόμβων.
Παπαγεωργίου – Κωνσταντινουπολίτικα
Το πρώτο τμήμα της ανατολικής περιφερειακής προς αναβάθμιση είναι ίσως το πιο ενδιαφέρον κατασκευαστικά, καθώς έχει εξεταστεί η λύση του fly over (υπερυψωμένη ταχεία λεωφόρος), δηλαδή μιας διώροφης γέφυρας, από το νοσοκομείο Παπαγεωργίου ως το τούνελ των Κωνσταντινουπολίτικων, πάνω από την υφιστάμενη περιφερειακή οδό και στην άκρη προς την πλευρά του Σέιχ Σου.
Το έργο είναι εντυπωσιακό (οι μακέτες που έχουν δημοσιοποιηθεί το αποδεικνύουν), ενώ δίνει λύση και στο ζήτημα που ανακύπτει με την εξυπηρέτηση της κυκλοφορίας που θα εξυπηρετούσε εάν προχωρούσε ο εξωτερικός περιφερειακός δακτύλιος.
Επειδή όμως αυτό το έργο δύσκολα θα προχωρήσει κι αν κάποτε βρεθούν τα περίπου 1 δισ. – 800 εκ. ευρώ θα είναι και χρονοβόρο, το fly over είναι μια απάντηση. Όπως τονίζει και ο πρόεδρος του ΤΕΕ/ΤΚΜ, Πάρις Μπίλλιας, «υπάρχει η προμελέτη για τον εξωτερικό περιφερειακό δακτύλιο, ώστε να εξυπηρετηθεί η διαμπερής κυκλοφορία για τις περιοχές εκτός πολεοδομικού συγκροτήματος Θεσσαλονίκης. Όμως είναι μια λύση ακριβή, ειδικά για τα σημερινά δεδομένα. Είναι ένα έργο που για 50 χρόνια θα εξυπηρετούσε όλες τις ανάγκες της πόλης, όμως λόγω κρίσης πάγωσε. Με τις σημερινές οικονομικές συνθήκες και με δεδομένη την ανάγκη για αναβάθμιση και βελτίωση της ανατολικής περιφερειακής οδού, το fly over είναι πιστεύω μια εφικτή λύση (περίπου 300 εκ. ευρώ το κόστος της). Πρέπει όμως να γνωρίζουμε ότι και αυτής της τάξης οι προϋπολογισμοί είναι μεγάλοι και γι' αυτό επισημαίνω την ανάγκη για μελέτη οικονομικής βιωσιμότητας, η οποία θα μας δώσει τα οικονομικά μεγέθη και μετά θα δούμε τι δυνατότητες υπάρχουν για να προχωρήσουμε στις λύσεις».
Έχουν διατυπωθεί από τότε που πρωτοπαρουσιάστηκε το σχέδιο της υπερυψωμένης γέφυρας αρκετές ενστάσεις σχετικά με τις έντονες κλίσεις που θα έχει το fly over, λόγω του ότι αναγκαστικά θα πρέπει να ακολουθεί τη χάραξη της περιφερειακής οδού, κάτι που δημιουργεί ένα ζήτημα επικινδυνότητας, όπως και για την εξεύρεση έστω των 300 εκ. ευρώ, που πιθανώς να «μπορεί να το αντέξει το υπουργείο», πιθανώς όμως και μια μέθοδος τύπου ΣΔΙΤ για την εξεύρεση των αναγκαίων πόρων (δεδομένου ότι θα αλλάξει και η πρόβλεψη για χρηματοδότηση έργων μέσω ΣΔΙΤ με προϋπολογισμό το πολύ μέχρι 100 εκ. ευρώ) να μην μπορέσει τελικά να αποδώσει.
Όλα αυτά όμως είναι σενάρια. Η εκδοχή της αρμόδιας «Εγνατία Οδός ΑΕ» για την αναβάθμιση του συγκεκριμένου τμήματος της ανατολικής περιφερειακής οδού, όπως την περιγράφει η γραμματέας της Γενικής Διεύθυνσης Ανάπτυξης Έργων, Επιχειρησιακού Σχεδιασμού και Οικονομικών της εταιρίας, Μαρία Ζαρίμπα, είναι: «Το νέο έργο της Ανατολικής Περιφερειακής σχεδιάζεται σε επίπεδο προμελέτης. Σημαντικό τμήμα του έργου το οποίο είναι σε γέφυρα κατά μήκος του ορύγματος της υφιστάμενης αρτηρίας έτσι ώστε να αξιοποιείται ο διαθέσιμος χώρος και να εντάσσεται το έργο αρμονικά και λειτουργικά στο υφιστάμενο περιβάλλον. Η διατομή της νέας αρτηρίας περιλαμβάνει δύο κύριες λωρίδες εκατέρωθεν και το μήκος του στην παρούσα φάση προβλέπεται περίπου 9,5 χλμ. Το έργο περιλαμβάνει επίσης ανακατασκευή διευρυμένο cut and cover (υπόγειο έργο) στην περιοχή της Κηπούπολης που αποτελεί σημείο ιδιαίτερα αυξημένων ατυχημάτων. Περιλαμβάνει επίσης μεταξύ άλλων υπόγειο τεχνικό (στέγαστρο) της υφιστάμενης αρτηρίας στη θέση των Μετεώρων καθώς και σημαντικό αριθμό πράσινων γεφυρών - πεζογεφυρών αποκαθιστώντας έτσι την ελευθεροεπικοινωνία εκατέρωθεν της υφιστάμενης περιφερειακής και την πρόσβαση των πεζών προς το Σέιχ Σου. Επιπρόσθετα στη μελέτη προβλέπεται η αναβάθμιση του σταθμού της Πυροσβεστικής και των συνδετηρίων οδών του στην περιοχή για την προστασία του δάσους. Στο πλαίσιο του έργου αναβαθμίζονται οι κόμβοι Κ5, Κ6 και Κ7 διευκολύνοντας επίσης την έξοδο των Ι.Χ. από τον πυκνοκατοικημένο αστικό ιστό».
Σε κάθε περίπτωση η προτεινόμενη μεθοδολογία κατασκευής δεν έχει εφαρμοστεί ποτέ πριν στην Ελλάδα. Όμως όπως έχει παραδεχτεί και η αρμόδια μόνιμη επιτροπή του ΤΕΕ/ΤΚΜ για την περιφερειακή οδό «το μεγαλύτερο πρόβλημα προκύπτει από το γεγονός ότι η μη κατασκευή του τμήματος αυτού, ουσιαστικά ακυρώνει το συνολικό έργο, αφού αυτό αποτελεί το μεσαίο κομμάτι των βελτιώσεων στην Εσωτερική Περιφερειακή Οδό».
Και για το μέλλον: Η λύση του fly over, σύμφωνα με τα μέλη της επιτροπής, «επιτρέπει τη μελλοντική μετατροπή μέρους της υφιστάμενης «χαμηλής» οδού σε λεωφορειόδρομο (αστική χρήση και μετακίνηση), ή για χρήση από άλλο μέσο σταθερής τροχιάς, εάν και εφόσον αυτό αποδειχθεί αναγκαίο και επιθυμητό. Ουσιαστικά το «χαμηλό» τμήμα, αστικοποιείται παραλαμβάνοντας τις περιαστικές (συλλεκτήριες-διανεμητικές) χρήσεις ενώ το Fly-Over μετατρέπεται σε οδό ταχείας (fast lane) διαμπερούς κυκλοφορίας».
Διαπλάτυνση
Μετά το fly over και μέχρι τη συμβολή της περιφερειακής οδού με την εθνική οδό Θεσσαλονίκης – Μουδανιών (Κ12) οι αρμόδιοι εξετάζουν τη δυνατότητα διαπλάτυνσης, κυρίως με την εκμετάλλευση του παράπλευρου οδικού δικτύου, το οποίο εντάσσεται στην κύρια οδική αρτηρία.
Το τμήμα αυτό είναι μήκους περίπου 3,4 χλμ. Η διαπλάτυνση αφορά στην προσθήκη μιας λωρίδας κυκλοφορίας σε κάθε ρεύμα (εκατέρωθεν) και ανακατασκευή – αποκατάσταση του παράπλευρου και κάθετου οδικού δικτύου. Στο πλαίσιο του έργου έχει εξεταστεί και η ανακατασκευή της υφιστάμενης γέφυρας της οδού Τζων Κέννεντυ (Πανόραμα) στον κόμβο Κ11 (Πυλαίας – Πανοράματος), καθώς και η ανακατασκευή τεσσάρων κάτω διαβάσεων. Το κόστος δεν είναι απαγορευτικό (αγγίζει περίπου τα 50 – 60 εκ. ευρώ), ενώ ένα χρονοδιάγραμμα για την ολοκλήρωση των εργασιών είναι τα δυο χρόνια.
Το έργο της διαπλάτυνσης, σύμφωνα με την αρμόδια μόνιμη επιτροπή του ΤΕΕ/ΤΚΜ, δε φαίνεται να παρουσιάζει ιδιαίτερα τεχνικά προβλήματα υλοποίησης, με δεδομένο ότι θα διευκρινιστεί και τι θα γίνει με τους δυο ανισόπεδους κόμβους Κ10 και Κ12 (βελτιώσεις, αναβαθμίσεις για την υποδοχή της κυκλοφορίας με τα νέα δεδομένα και του fly over). Και επίσης σημειώνεται ότι «είναι κρίσιμο να μελετηθεί η αναδιαμόρφωση του Κ13 (νοσοκομείο Άγιος Παύλος - Φοίνικας), ο οποίος είναι ιδιαίτερα επιβαρυμένος και δεν περιλαμβάνεται στο συγκεκριμένο έργο».
Μέχρι το αεροδρόμιο
Λογικά κάπου εδώ θα έπρεπε να τελειώνει η συζήτηση για την ανατολική περιφερειακή οδό. Όμως οι αρμόδιοι έχουν προβλέψει στην ουσία μια επέκτασή της, με την αναβάθμιση και διεύρυνση ενός άμεσα συσχετιζόμενου τμήματος, εκείνου που οδηγεί μέσω της εθνικής οδού Θεσσαλονίκης – Μουδανιών ως το αεροδρόμιο «Μακεδονία».
Και καλώς έκαναν. Προβλέπεται στην ουσία (σε επίπεδο σχεδιασμού πάντα) η διεύρυνση του δρόμου κατά μία λωρίδα κυκλοφορίας εκατέρωθεν από τον Κ12 έως τον Κόμβο Αεροδρομίου και η δημιουργία πλήρους παρόδιου δικτύου, για να λυθούν τα προβλήματα που επίσης επιβαρύνουν και επηρεάζονται από την περιφερειακή οδό.
Ο δρόμος αυτός χρήζει διαπλάτυνσης, λόγω του αυξημένου κυκλοφοριακού φόρτου, τον οποίο αδυνατεί πλέον να εξυπηρετήσει επαρκώς για μεγάλα χρονικά διαστήματα μέσα στο έτος. Αποτελεί τη φυσική συνέχεια της ανατολικής περιφερειακής οδού. Προβλήματα, σύμφωνα με το ΤΕΕ/ΤΚΜ δεν υπάρχουν, εκτός από τον ανισόπεδο κόμβο της Θέρμης, που είναι κυκλοφοριακά πολύ φορτωμένος, με μποτιλιαρίσματα και ουρές που φτάνουν μέχρι την εθνική οδό, όπως άλλωστε γίνεται και στο Mediterranean Cosmos.
Τα ζητήματα που πρέπει να επιλυθούν σύμφωνα με την έκθεση της μόνιμης επιτροπής του ΤΕΕ/ΤΚΜ είναι:
-Κατάργηση ή επανασχεδιασμός λειτουργίας των φωτεινών σηματοδοτών στον κόμβο και τη στροφή της Θέρμης, δεδομένου ότι η λειτουργία τους είναι αυτή που επιτείνει το πρόβλημα κυκλοφοριακής συμφόρησης στον κόμβο.
-Κατασκευή ικανοποιητικού μήκους ζωνών επιβράδυνσης και επιτάχυνσης για την είσοδο – έξοδο των οχημάτων στον ανισόπεδο κόμβο, ώστε αυτά να μην εμπλέκονται με την κυκλοφορία της εθνικής οδού. Είναι προφανές ότι για την επίτευξη του βέλτιστου αποτελέσματος θα πρέπει η αντιμετώπιση του ζητήματος να περιλάβει τον συνολικό επανασχεδιασμό του ανισόπεδου κόμβου.